Sinds de jaren tachtig is zwart geen afwezigheid meer, maar een kracht op zich. In de handen van Rei Kawakubo wordt het een taal, een terrein van experiment en transgressie. Bij Comme des Garçons verandert deze ‘niet-kleur’ in een manifest: een vruchtbare bodem voor bevreemdende volumes, raadselachtige silhouetten en creaties die evenzeer flirten met kunst als met mode. Een duik in een radicale esthetiek waarin zwart, verre van neutraal, springlevend, beweeglijk en vooral ontembaar wordt.
Toen Comme des Garçons in 1981 in Parijs arriveerde voor zijn eerste presentatie op de Fashion Week, was de Japanse mode nog geen internationaal fenomeen. Zes jaar na de opening van haar eerste winkel in Tokio, blaast Rei Kawakubo een nieuwe wind door de Franse hoofdstad. Een wind die nooit meer is gaan liggen.
Vanaf dat eerste defilé is de toon gezet: een ingeperkt kleurenpalet, asymmetrische snits, bewust versleten stoffen. De schok is onmiddellijk. Zwart manifesteert zich niet als leegte, maar als een stille schreeuw. De pers spreekt van een ‘Hiroshima chic’ — een discutabele, maar veelzeggende formulering voor de esthetische aardverschuiving die Kawakubo teweegbrengt. Binnen enkele seizoenen groeit zij uit tot icoon van de anti-fashion van de jaren tachtig, een beweging die niet wil verleiden maar uitdagen.
Codes doorbreken: kleding als taal
Achter Comme des Garçons schuilt een duidelijke wil: alles wat men over kleding denkt te weten, deconstrueren. Rei Kawakubo volgt geen trends — ze verdraait ze, haalt ze uiteen en componeert ze opnieuw.
Bij haar draait het niet om het lichaam te flatteren, maar om het in vraag te stellen. Volumes worden toegevoegd, lijnen vervormd, asymmetrieën uitgespeeld. Het kledingstuk krijgt iets ritueels, vaak verwant aan een kloosterlijk vestiaire.
Een emblematisch voorbeeld: de collectie “Dress Meets Body, Body Meets Dress” (1997), een aangrijpende reflectie op het vrouwelijk lichaam en moederschap. Opgeblazen silhouetten, kunstmatige bulten, onverwachte vormen. Het lichaam wordt een medium, een speelveld.
In de jaren tachtig spreekt de pers van ‘New Wave Beauty’ om Kawakubo’s werk te omschrijven. Een schoonheid die verschuift, ruw en vreemd, vaak verontrustend vanuit een westers perspectief. Want bij Comme des Garçons is kleding politiek, op het kruispunt van sociologie, hedendaagse kunst en textielonderzoek.
En de performance overstijgt de mode alleen. Jean-Michel Basquiat loopt in 1987 mee op de catwalk. Later volgt Dennis Hopper, de iconische acteur-regisseur. De casting wordt een artistieke beweging op zich.
Zwart, een neutrale kleur?
Meer dan een esthetische keuze wordt zwart de handtekening van Comme des Garçons. Het vormt zelfs de kern van een aparte lijn: Comme des Garçons Black, gelanceerd in 2009 midden in de economische crisis, als een terugkeer naar de essentie van het huis.
In tegenstelling tot het idee van zwart als neutraal, uitgewist of rouwend, behandelt Rei Kawakubo het als een levend materiaal. Ze verkent elke nuance, van houtskool tot blauwachtig zwart, van mat tot glanzend, van transparant tot massief. Zoals historicus Michel Pastoureau stelt: “Zwart is een vruchtbare kleur”. En precies daarin schuilt het paradox: zwart, traditioneel geassocieerd met dood, wordt bij Comme des Garçons een symbool van leven, van creatie, van rauwe energie. Een onbeschreven veld dat elk seizoen opnieuw kan worden ingevuld. Kortom, een ruimte van vrijheid.
Het zwart van Comme des Garçons resoneert ook met andere avant-gardistische stemmen, zoals Yohji Yamamoto of Ann Demeulemeester, die deze tint eveneens gebruiken als narratief instrument. Bij Kawakubo staat zwart niet voor terugtrekking, maar voor bevestiging. Het ontsnapt aan dictaten, kleedt zonder te onthullen. In die zin weerspiegelt het een vorm van verzet: tegen overconsumptie, tegen het vluchtige. Een zwart dat vol, intens en bezield is — dat zowel de geest als het lichaam kleedt.
Bij Comme des Garçons stelt zwart vragen, verstoort het, provoceert het. Het is de drager van een radicale visie op mode, waarin kleding niet wil vleien of geruststellen, maar laten nadenken. In een wereld verzadigd van beelden en kleuren, blijft Rei Kawakubo zwart inzetten als manifest: dat van een vrije, diepe en ontembare mode.
Artikel door Julie Boone.
